Natalia Han-Ilgiewicz (21 maja 1895 w Warszawie - 13 sierpnia 1978 w Łodzi) 

teoretyk i praktyk pedagogiki specjalnej, wychowania dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie. Studia na Uniwersytecie w Tomsku (Wydział Prawa i Nauk Społecznych).

Członkini Komisji ds. Nieletnich Przestępców w Irkucku. Organizatorka i kierowniczka eksperymentalnych kolonii dla nieletnich przestępców nad Bajkałem. W 1922 r. wzięła udział w Kongresie Defektologii w Piotrogrodzie, gdzie poznała Antona Siemionowicza Makarenkę (13 marca 1888 w Białopolu - 1 kwietnia 1939 w Golicynie – radziecki pedagog i pisarz, twórca systemu „wychowania komunistycznego” – teorii i metodologii wychowania w samorządowych kolektywach dziecięcych).

W marcu tego samego roku wróciła do Polski, osiadając z rodziną w Wilnie. Podjęła pracę w zakładzie poprawczym w Wielucianach k. Wilna. Poznała wówczas Marię Grzegorzewską i Janusza Korczaka. Znajomości te, także z A. Makarenką, miały zasadniczy wpływ na Jej późniejsze zainteresowania zawodowe i szczegółowe poglądy na wychowanie „moralnie zaniedbanych”.

Po powrocie do Warszawy (1922 rok) pracowała w szkole towarzystwa opieki nad ociemniałymi. Jako wolna słuchaczka studiowała w państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej.

Od 1926 roku podjęła wykłady w PIPS, prowadząc je początkowo z zakresu kryminologii nieletnich, a w późniejszym okresie z innych przedmiotów dotyczących wychowania niedostosowanych społecznie.

W latach 1925-1936 kierowała Publiczną Szkołą Powszechną Specjalną nr 137 dla chłopców z trudnościami wychowawczymi. Po uzyskaniu w 1927 r. magisterium na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie objęła obowiązki kierowniczki analogicznej placówki w tym mieście.

Po wojnie osiadła w Łodzi. Do emerytury w 1953 r. prowadziła różnorodne prace związane na ogół z pedagogiką resocjalizacyjną. Prowadziła wykłady w PIPS, Uniwersytecie Łódzkim (adiunkt Katedry Psychologii Eksperymentalnej i Ogólnej), Wyższej Szkole Higieny Psychicznej w Warszawie. Nawiązując do doświadczeń kolonii nad Bajkałem, utworzyła 1947 r. w Reymontówce k. Łodzi Zakład Eksperymentalno-Leczniczy dla dzieci trudnych do prowadzenia.

Będąc już na emeryturze, wykładała w PIPS, Uniwersytecie Łódzkim, była kierownikiem Katedry Psychologii Wychowawczej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1958-1961), prowadziła zajęcia na Uniwersytecie Warszawskim i w Wyższym Seminarium Duchownym w Łodzi. Był to również okres Jej intensywnej działalności pisarskiej i wydawniczej. W latach 1958-1975 N. Han-Ilgiewicz opublikowała 10 pozycji książkowych, w których podsumowała swoje wieloletnie doświadczenia z pracy z dziećmi i młodzieżą sprawiającymi trudności wychowawcze.

N. Han-Ilgiewicz akcentowała w pedagogice „moralnie zaniedbanych” kwestie profilaktyczne. Przedkładała wychowanie nad karanie i represje. Egzemplifikacją Jej poglądów była organizacja szkoły numer 137 na warszawskim Bródnie. Placówka ta spełniała funkcję szkoły ćwiczeń dla studentów kierunku „moralnie zaniedbanych” PIPS. Był to całkowicie nowy typ szkoły, niemający w chwili powstania (1924) odpowiednika w Polsce. Miała ona wypełnić lukę, jaka istniała wówczas między systemem szkolnictwa powszechnego a zakładami zamkniętymi o charakterze represyjnym. Chodziło o to, aby młodzież, która sprawiała trudności wychowawcze w szkole czy w domu, weszła w kolizję z prawem, popełniając przy tym drobniejsze wykroczenia, nie trafiała do zakładów o surowym rygorze, została objęta opieką w zakładzie otwartym, na zasadzie dobrowolności.

N. Han-Ilgiewicz w jednym z wywiadów powiedziała m.in.: „Nie chcemy, aby chłopcy żyli pod kloszem (…) nie chcemy, aby izolowali się od rodziny i potem gardzili nią. Przeciwnie, niech wiedzą, że - jeśli siostra jest prostytutką, to często - zmusiły ją do tego warunki, że jeśli ojciec pije - to pijaństwo jest uleczalne”. (1962, s. 114)5. Wytworzeniu się związków ze szkołą sprzyjała zasada, w myśl której pobyt w niej był dobrowolny. Nad wejściem widniał napis „Dobrze, żeś przyszedł”.

Główne publikacje: „Nieznośni chłopcy. Typy plastyczności psychicznej” (PZWS, 1958); „Dziecko w konflikcie z prawem karnym „ (PZWS, 1965); „Mozaikowe ścieżki” (NK, 1975).
5 Natalia Han-Ilgiewicz: W naszej szkole. PZWS. Warszawa 1962.

Źródło: Gasik, W. i Pańczyk, J. (1997). Czołowi polscy pedagodzy specjalni oraz absolwenci PIPS i WSPS z lat 1971-1996. Warszawa: Wydawnictwo WSPS, str. 18-19.

Natalia Han-Ilgiewicz – Wikipedia, wolna encyklopedia