Wiedza logopedów i nauczycieli śpiewu nt. Singer’s Dystonia – rzadkiego zaburzenia głosu

Kierownik projektu dr Kamil Jaros

Konkurs: MINATURA

Czas trwania: 2025-2026

Streszczenie:

Celem planowanego badania pilotażowego jest uzyskanie informacji o zakresie wiedzy logopedów i nauczycieli śpiewu nt. singer’s dystonia (SD). Dzięki projektowanym badaniom, byłoby możliwe zgromadzenie wiedzy dającej podstawy do zaplanowania badań właściwych oraz wprowadzenie pojęcia oraz problematyki SD do polskiej logopedii i pedagogiki wokalnej. Zaburzenia głosu stanowią ryzyko zawodowe zwłaszcza u osób posługujących się głosem profesjonalnie (np. wokalistów czy aktorów). Po otrzymaniu diagnozy lekarskiej znacząca część terapii głosu spoczywa na logopedach lub nauczycielach śpiewu, którzy powinni dysponować wiedzą umożliwiającą skuteczną pomoc. Tymczasem SD (jeszcze nierozpoznawane przez lekarzy w Polsce) to rzadki i trudny do zdiagnozowania rodzaj ogniskowej dystonii krtani (specyficznej dla zadania), której objawy w postaci chrypki/załamywania głosu/przerw fonacyjnych uwidaczniają się wyłącznie podczas śpiewu, często w określonym zakresie częstotliwości dźwięku, podczas gdy w trakcie mówienia fonacja jest prawidłowa [1–6]. Przyczyną są mimowolne skurcze mięśni prowadzące do utraty kontroli nad głosem. Od pierwszych doniesień z 2006 r. [2] w literaturze światowej opisano jedynie 19 przypadków z SD [1–6]. W USA opracowano wstępne kryteria różnicujące SD od innych zaburzeń głosu czy braku techniki wokalnej [6]. W Europie poświęcono temu zjawisku tylko jedno badanie, w 2024 r. we Francji [3]. W polskiej literaturze zaburzenie to nie zostało dotąd opisane. Brak wiedzy na ten temat może prowadzić do błędnych diagnoz (postawionych np. jako dysfonia funkcjonalna lub nieprawidłowa technika wokalna), co skutkuje wprowadzeniem nieadekwatnej terapii, ponieważ rehabilitacja osób z SD powinna różnić się od postępowania w przypadku innych zaburzeń głosu. Pacjenci często przez wiele lat są błędnie rehabilitowani za pomocą standardowych metod terapii głosu lub lekcji śpiewu ukierunkowanych na poprawę techniki wokalnej, co nie przynosi efektów, a wręcz może pogłębiać zaburzenie poprzez uruchomienie strategii kompensacyjnych [6]. Nieskuteczna terapia może oznaczać koniec kariery zawodowej osoby śpiewającej. Hipoteza badawcza zakłada, że logopedzi i nauczyciele śpiewu nie posiadają wiedzy nt. SD, gdyż zaburzenie to jest niezwykle rzadkie, nieznane w polskim dyskursie naukowym i wymaga dalszych badań. Procedura: W badaniu zostanie wykorzystany autorski test, obejmujący pytania zamknięte i otwarte sprawdzające wiedzę respondentów w zakresie zaburzeń głosu, a także zadanie diagnostyczne polegające na analizie wywiadu medycznego i próbki głosu wokalistki z USA z potwierdzoną diagnozą SD (nagranie zanonimizowane, pozyskane za zgodą pacjentki). Na podstawie oceny odsłuchowej i załączonych informacji respondenci zostaną poproszeni o zaklasyfikowanie rodzaju zaburzenia oraz o zaproponowanie dalszego postępowania terapeutycznego. W ostatniej części kwestionariusza, aby uniknąć wcześniejszego sugerowania odpowiedzi, znajdą się pytania bezpośrednio dotyczące znajomości tematu SD. Oceny odpowiedzi na pytania otwarte dokona panel 2 sędziów kompetentnych. Analiza ilościowa danych obejmie porównanie średnich wyników oraz deklarowanej pewności odpowiedzi między grupami niezależnymi (logopedów i nauczycieli śpiewu) z zastosowaniem testu t-Studenta lub U Manna-Whitneya (w zależności od rozkładu). Dodatkowo zostanie przeprowadzona analiza częstości i rozkładów odpowiedzi dla zmiennych kategorialnych (np. klasyfikacja zaburzenia) z zastosowaniem testu χ2 . Minimalna liczebność próby (G*Power; d = 0,5; α = 0,05; moc testu 0,80) to 106 osób (po 53 w każdej grupie), W związku z tym planowana jest rekrutacja 150 osób, dla zminimalizowania ryzyka niskiego response rate.

W projekcie przewidziano również jakościową analizę odpowiedzi otwartych – analiza tematyczna pozwoli zdobyć wiedzę nt. najczęściej proponowanych strategii terapeutycznych. Kodowanie odpowiedzi zostanie przeprowadzone indukcyjnie z uwzględnieniem weryfikacji międzykoderskiej dla zwiększenia rzetelności. Analizy zostaną wykonane w SPSS (ilościowa) i MAXQDA (jakościowa). Projekt obejmuje 5 etapów. Etap I: przygotowanie testu online (np. w Google Forms z załączonym nagraniem audio). Etap II: pilotaż w grupie 5 logopedów i 5 nauczycieli śpiewu. Etap III: rekrutacja respondentów na drodze doboru celowego metodą kuli śnieżnej. Rekrutacja obejmie logopedów i nauczycieli śpiewu z Polski. Pierwsze osoby zostaną zaproszone poprzez kontakty zawodowe i środowiska eksperckie, a następnie poproszone o rekomendację kolejnych respondentów. Dodatkowo rekrutacja będzie wspierana przez firmę badawczą. Etap IV: wypełnianie docelowego testu przez grupę respondentów. Etap V: kodowanie, ilościowa i jakościowa analiza wyników. Analiza ryzyk: (1) trudności z rekrutacją respondentów – rekrutacja zostanie rozszerzona o dodatkowe kanały, a próba zwiększona do 150 osób; (2) niska trafność pytań wstępnych – pilotaż narzędzia z udziałem 10 specjalistów, a następnie jego udoskonalenie; (3) śladowa liczba pacjentów z SD na świecie – zgoda pacjentki oraz gotowe nagranie są już pozyskane, co znacząco ogranicza ryzyko związane z dostępem do materiału klinicznego. Efektami działania badawczego będzie wstępne rozpoznanie poziomu wiedzy logopedów oraz nauczycieli śpiewu w zakresie SD, a także empiryczna weryfikacja hipotezy o braku rozpoznawalności tego zaburzenia w Polsce. Przyczyni się to do poszerzenia tego obszaru badawczego, wprowadzając problem SD do polskiej logopedii oraz pedagogiki wokalnej. Projekt pozwoli na przygotowanie gruntu pod przyszłe, interdyscyplinarne badania, których wyniki wypełnią istotną lukę również w międzynarodowej literaturze naukowej. Planowane działanie ma charakter ciągły i stanowi element szerszego kontinuum moich badań nad SD, które rozpocząłem w 2023 r. od etapu analiz klinicznych prowadzonych w Michigan State University (USA), skąd pozyskano próbkę głosu osoby z SD.

Całkowity koszt projektu: 49 936zł